Patent Nedir ?

Patent, sınırlı bir yer ve süre için üçüncü kişiler tarafından buluşun izinsiz olarak üretilmesini, kullanılmasını veya satılmasını engelleme yoluyla sahibine tanınan tekel hakkıdır. Bu hakkın kullanabileceğini gösteren belgeye ise patent belgesi denir.

Buluş Nedir ?

Buluş, teknoloji alanında belirli bir sorunun çözümüne ilişkin, teknik özelliği olan fikir ürünüdür. Aynı teknik problemin her farklı çözümü farklı bir buluştur. Buluş, teknik niteliğe haiz olmalıdır. Aksi takdirde sadece soyut ve kavramsal düzeyde bir önermeden bahsedilebilir. Teknik nitelik ürünün fiziksel niteliklerinden, faaliyetin niteliğinden ya da teknik nitelikte olmayan bir faaliyette teknik araçların kullanılmasından kaynaklanabilir. Buluş bazen yepyeni bir cihaz, ürün, yöntem veya prosesin yaratılması, bazen de bilinen bir ürün veya proseste yapılan ilerlemeye dönük bir iyileştirmedir.

Faydalı Model Nedir ?

Faydalı model, dünya çapında yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine koruma sağlayan bir sınai mülkiyet hakkıdır. Faydalı model belgesi patentle karşılaştırıldığında hem daha kısa zamanda hem de daha az bir masrafla alınabilmektedir. Faydalı model ile fikri koruma sağlama sürecinin nispeten daha basit ve ucuz olmasının, özellikle küçük ve orta ölçekli sanayicilerimizin ve araştırma kuruluşlarımızın buluş yapmalarını ve bunları sanayiye uygulamalarını özendireceği düşünülmüştür. Diğer taraftan, özellikle günümüzde, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin gerçekleştirdiği yenilikçi ürün ve yöntemlerin, rakipleri tarafından hemen hemen aynısının yapılması suretiyle taklit edilmesi tehlikesi mevcuttur. Küçük ve orta  büyüklükteki bu işletmelerin, mütevazı de olsa, bu buluşlarını faydalı model belgesi vererek  korumak, onların ekonomik varlıklarının idamesine hizmet edecektir.

Patent ve faydalı model arasındaki farklar nelerdir?

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, faydalı modeller için buluş basamağı kriteri aranmamaktadır. Ayrıca, usuller, bu usuller sonucu elde edilen ürünler ve kimyasal maddelere faydalı model koruması sağlanmamaktadır. Yenilik mutlak olmalıdır. Tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluş yenidir. Bir başka deyişle buluş, dünyada herkesin ulaşabileceği şekilde yazılı, sözlü veya bir başka yolla açıklanmamış ya da kullanılmamış olmalıdır. Bir buluşun buluş basamağını içermesi, buluşun ilgili olduğu teknik alanda uzman bir kişi tarafından, tekniğin bilinen durumundan “açık bir şekilde” çıkartılamayacak nitelikte olmasıdır. Sanayiye uygulanabilirlik, buluşun tümüyle kuramsal olmak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması demektir. Faydalı model belgesi alma sürecinin daha az maliyetle ve daha kısa sürede gerçekleşmesi başvuru sahibinin lehinedir. Ayrıca, araştırma ve inceleme işlemlerinin olmaması süreci daha da kolaylaştırmaktadır.

Buluşları hangi sistemlerle koruyabiliriz? Koruma süreleri ne kadardır ve bu süreler uzatılabilir mi?

Türkiye'de buluşlara sağlanan üç tür koruma sistemi vardır;

İncelemesiz Patent Sisteminde, Buluş sahiplerine 7 yıllık bir koruma sağlanmaktadır. İstenirse başvuru sahibi veya üçüncü kişiler tarafından 7 yıllık sürenin bitiminden önce inceleme talebinde bulunulabilir. İnceleme sonucu olumlu olursa, başvuru tarihinden itibaren 20 yıl koruma sağlayan incelemeli patent belgesi verilir.

İncelemeli sistemde; patent belgesi, başvurunun patentlenebilirlik kriterlerine (sahip olup olmadığını gösteren bir inceleme raporuna dayanılarak verildiği için daha sağlam ve daha uzun süreli bir koruma elde edilmiş olur. İncelemeli patent belgesi 20 yıl koruma sağlar. Koruma süresi uzatılamaz.

Faydalı Model sisteminde; araştırma ve inceleme işlemleri bulunmamaktadır. Diğer sistemlere göre daha kısa sürede ve daha az maliyetle belge alınabilmektedir. Ancak, başvuru sahibinin talebi üzerine faydalı model başvuruları için de araştırma raporu düzenlenebilir. Bu sistemde başvurunun yayınlanmasından itibaren üç ay içinde üçüncü kişiler buluşa itiraz edebilirler. İtirazlar başvuru sahibine bildirilir. Başvuru sahibi itiraza karşı görüşlerini bildirebilir, istemlerde değişiklik yapabilir ya da itiraza rağmen belge talep edebilir. Faydalı Model belgesi 10 yıllık bir koruma sağlar. Koruma süresi uzatılamaz.

Bütün buluşlar patentlenebilir mi?

Bir buluşun patentlenebilmesi için yeni, buluş basamağını içeren ve sanayi e uygulanabilir olması gerekir. Ancak, konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlara bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usullerine patent verilmemektedir. 

Ayrıca;

♦  Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotlar;

♦  Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan usul ve kurallar;

♦  Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımlar;

♦  Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller;

♦  İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili te his usulleri buluş niteliğinde olmadıklar için koruma kapsam dışındadırlar.